1967  Mariënburg met rechts het in aanbouw zijnde Politiebureau.   bron: RAN

Mariënburg   Op dit plein stond je in de jaren 60 tussen de auto's en het establishment. De bewoners waren het Nijmeegs Politiebureau, de Sociale Dienst en het Gemeentearchief. Vanaf het plein keek je aan tegen het Stadhuis. Heel wat aksievoerders hebben in de jaren 70 en 80 onvrijwillig de binnenkant van het politiebureau gezien. Mariënburg is rond 2000 grondig verbouwd. Nu is het plein voor de Regenbooggemeenschap dé plek om zichtbaar jezelf te zijn. De huidige bewoners Lux, Openbare Bibliotheek Gelderland-Zuid, Regionaal Archief Nijmegen en Huis van de Nijmeegse Geschiedenis hebben daar aan bijgedragen.

  Mariënburgplein
  Geen homoseksuele naaste te zien.

Loop langs de Mariënburgkapel, neem de trap of lift richting het Arsenaal [vroeger was dit Gemeentearchief, nu is hier o.a. stichting 'Nijmegen Blijft in Beeld' gevestigd], ga verder richting Koningsstraat. Tot aan nummer 21 aan de linkerzijde.
Sluit dit venster en ga naar venster 2

31 mei 1997 optreden Mathilde Santing op Koningsplein. Hans Dircks

Koningsstraat 21   Als je denkt hier op een plein te staan, heb je het mis. Dit is de Koningsstraat met een heel brede stoep. Volgens sommigen is het concept 'Koningsplein' een slimme marketingtruc uit de koker van horeca-ondernemer Ton Lenting, de eigenaar van café de Stoof tot 1995. De Nijmeegse Potten- en Flikkersdag [NPFD] streek hier neer in 1990 en bleef tot na 2002, toen de naam van het feest veranderde in Roze Meifeest.
Al in 1978 organiseerde de NJWH voor het eerst een Potten, Biseksuelen en Flikkerdag en hield de manifestatie op het Keizer Karelplein, om aan te geven dat zij "zich door veel mensen op een eiland gezet voelden". In 1979 wordt het publiek op de Ganzenheuvel 'Koekjes van eigen deeg' geserveerd, heterodeeg wel te verstaan: "droog hè?"

  Koningsplein - Nijmeegse Potten- en Flikkersdag

Houd links aan sla in de Ziekerstraat rechtsaf. We kruisen de Broerstraat - Molenstraat. In de Molenstraatkerk links is de Studentenkerk gevestigd. Betrokken studentenpastor Theo Koster werkte hier jarenlang samen met DITO! homojongeren, die in de Molenstraatkerk tot 2020 Roze Lunches organiseerde. Ga verder richting Plein 44 en stop bij het Oorlogsmonument.
Sluit dit venster en ga naar venster 3.

Het oorlogsmonument op Plein 1944. Rob Essers

Plein 44   Het monument op Plein 1944 is een bronzen beeld van een soldaat die neerknielt bij een gewonde kameraad. De tekst op de plaquette luidt: TER NAGEDACHTENIS AAN DE NIJMEEGSE MILITAIREN DIE VIELEN VOOR DE VRIJHEID TIJDENS DE TWEEDE WERELDOORLOG 1940-1945
In 2019 wordt het vernieuwde oorlogsmoment onthuld. Er zijn namen van Nijmeegse oorlogsslachtofffers op de plaquette toegevoegd. Kleinzoon Pascal ziet de naam van zijn opa Jacobus van der Maas staan.

  Ko van der Maas

Loop verder links over Plein 44, sla bij de Bloemerstraat linksaf. Op nummer 90 is collectief Café De Plak gevestigd.
Sluit dit venster en ga naar venster 4.

1981  Café De Plak en Bloemerstraat  Hans Dircks

Bloemerstraat 90   Café De Plak werd opgericht in 1976. Veel publiek en medewerkers behoorden tot de Regenboog, maar het café stond vooral bekend als 'echt links'. In 1982 kocht een aantal medewerkers de oprichters uit, De Plak was vanaf dat moment een collectief café.
De Plak heeft een lange geschiedenis van sociale betrokkenheid. In de begintijd kwamen hier zelfs radicaal-feministische vrouwengroepen. Tot het onvermijdelijk moment dat het café uit de gratie viel.
In 1981 is De Plak onbedoeld het centrum van de Pierson-acties. De ME gaat met tanks voor de deur en langs het café in de aanval tegen buurtbewoners en krakers. De Plak kreeg het bevel om te sluiten maar negeerde dit en maakte soep voor de aksievoerders, bood de ruimte aan mede-aksievoerende artsen om wonden te verzorgen.
De Plak werd in de jaren 80 en 90 door de Regenbooggemeenschap vooral bezocht vanwege flikkerfeesten [Zondagskinderen], pottenbijeenkomsten [Pottengrot] en homojongeren soos Holé de voorloper van Pinkeltje / DITO!

  Collectief Café De Plak

Ga verder in de Bloemerstraat richting het station. Blijf aan de linkerzijde tot aan nummer 2. Van 1999 - 2016 heette dit pand Café Meermin.
Sluit dit venster en ga naar venster 5.

2005 Terras Café Meermin Bloemerstraat  2, tijdens Roze Zaterdag Nijmegen Hans Dircks

Bloemerstraat 2   Van 1999 - 2016 heette dit pand Café Meermin. Uitbaters Hannah Kristensen en Inge Hermsen leerden het vak achter de bar bij Villa Lila en besloten samen een dagcafé te starten. Ze zochten een "open pand midden in de stad, bij een goed verlichte weg, met een terras erbij" en vonden dit bij 't Saepeerd aan de Bloemerstraat.
Tot 2007 was er in Nijmegen geen vaste ontmoetingsplek voor trans personen. Totdat Arnhemse trans vrouw Wendy een ontmoetingsplek startte in café Meermin. Ze noemde het Transgender Oost. Dat deze groep samenkwam op een openbare locatie met een voor iedereen toegankelijk terras was in Nederland anno 2007 uitzonderlijk.

  café Meermin
  TransgenderGroep Nijmegen

Steek de Eerste Walstraat over en loop door tot de afslag In de Betouwstraat. Aan de rechterzijde zie je het Kolpinghuis. Midden op de drukke kruising met stoplichten staat het Quack-monument
Sluit dit venster en ga naar venster 6

1966  Het Kolpinghuis en Smetiusstraat   bron: Regionaal Archief Nijmegen

Smetsiusstraat 1   Kolpinghuis werd tot 2020 beheerd door de Kolpingvereniging. Deze door en door katholieke instelling heeft in de jaren 70 en 80 haar deuren opengesteld voor ondermeer politieke manifestaties, NVSH-voorlichting en het spreekuur van de Rechtswinkel.
Van 1982 - 1985 hield de Nijmeegse vrouwenbeweging in het Kolpinghuis tribunalen tegen vrouwenmishandeling en seksueel geweld tegen vrouwen. Tijdens de Heksennachten was Kolpinghuis dan het eindpunt en werd hier - alleen met vrouwen - gefeest. De Nijmeegse Potten- en Flikkersdag organiseerde van 1992 - 2001 in Kolpinghuis knalfeesten in meerder zalen tegelijk. Het werd er soms zo druk dat een deurbeleid nodig was. Ook tijdens de landelijke Roze Zaterdag 1984 en 2005 hing het bezoek met de benen buiten.

  Kolpinghuis en Quack-monument

Neem de afslag naar In de Betouwstraat. Links zie je een verwaarloosde muurschildering van Bart Drost: 'Wie bouwt er nooit eens luchtkastelen' [1986]. Lees er later maar eens over op: bartdrost.nl. Ga verder en stop bij In de Betouwstraat 9. Hier was van 1985 - 2011 homohuis Villa Lila gevestigd.
Sluit dit venster en ga naar venster 7.

25 mei 1985 Opening homohuis Villa Lila aan de Betouwstraat 9. Hans Dircks

In de Betouwstraat 9  In 1981 oppert Pater Toon van Heusden, namens de Regionale Pastorale Werkgroep Homofilie, om de versnipperde Nijmeegse beweging onder te brengen op een vaste plek. De nieuwe Stichting Beheer Homohuis Nijmegen [SBHN] koopt het pand in 1984. Homohuis Villa Lila wordt op 25 mei 1985 officieel geopend.
Onder andere COC Nijmegen, Pinkeltje [later DITO!] homojongeren, GACH en Lesbisch Archief Nijmegen vinden er onderdak. Het pand is een schot in de roos. In Villa Lila wordt vergaderd, gefeest, gedanst èn gerouwd. Talloze groepen oefenen in de Villa en bestormen daarna de wereld.
Talkshow Pluijm! maakt er in die tijd furore. Vanuit heel het land komen roze en bekende gasten naar Villa Lila om met Cees van der Pluijm van gedachten te wisselen.
Als de aids-crisis uitbreekt bestookt Villa Lila de stad met condooms en informatie. Probeert samen met de GGD nieuwe vormen van preventie, Safe Sex Parties voor jongeren: Wild Bunch.
Eind jaren 90 slaan forse bezuinigingen een gat in de Villa-begroting. De homo-emancipatie zou voltooid zijn. Villa Lila en Lesbisch Archief Nijmegen moeten verder zonder financiële steun vanuit gemeente Nijmegen.

  Homohuis Villa Lila
  Toon van Heusden

Loop de In de Betouwstraat uit, over de drukke kruising met Bisschop Hamerstraat rechtdoor, de Van Welderenstraat in. Stop bij Café de Opstand op nummer 104.
Sluit dit venster en ga naar venster 8

Collage van website café Bijstand café de Opstand

Van Welderenstraat 104   Café de Opstand, voormalig Kollektief Kafee [de] Bijstand, werd in 1983 opgericht door een groep vrijwilligers. Men wilde een plek creëren waar mensen elkaar konden ontmoeten, ideeën uitwisselen en ontspannen. De winst uit het bedrijf werd gebruikt voor subsidie aan maatschappijkritiese aksiegroepen. Eerst was Bijstand een eetcafé later werd het een gewoon café, voor zover je daar bij de Bijstand van kunt spreken. Bijstand stond in de beginjaren bekend als anarchistisch maar principieel.
In Kollektief Kafee Bijstand werden in de jaren 80 al bijeenkomsten georganiseerd voor en door trans mensen. Dat was destijds bijzonder, want het gebeurde in een café waar ook anderen toegang hadden.

  Kollektief Kafee Bijstand - de Opstand
  TransgenderGroep Nijmegen

Ga verder de Van Welderenstraat in en linksaf bij de Eilbrechtstraat. Aan het eind van deze straat weer linksaf de Tweede Walstraat in. Blijf staan tegenover Vlaamsgas. In Tweede Walstraat en Eilbrechtstraat is veel gebeurd. Nu is het hier een troosteloze bende.
Sluit dit venster en ga naar venster 9.

1969 De Vlaamsegas richting Molenstraat. Rechts achteraan de besloten homokroeg Melody Bar. bron: Regionaal Archief Nijmegen

Tweede Walstraat - Vlaamsegas 56   Het is opvallend hoeveel vrouwen in de jaren 50 en 60 - ook in Nijmegen - een rol speelden in de 'homohoreca'. Amsterdam had onder andere Bet van Beeren, in Nijmegen hadden we Anneke van De Smidse en Dien van De Corner. Al ruim voor 1970 exploiteerde Anneke van Rens een besloten homokroeg aan de Vlaamsegas: de Melody Bar. We weten niet precies vanaf wanneer. Maar zeker vanaf midden jaren 60. In 1970 [dat is na te gaan] opent Anneke van Rens in de Tweede Walstraat café De Smidse. Maar waar was dat pand precies?

  Melody Bar en De Smidse

Ga terug de Eilbrechtstraat in en blijf rechts, stop op de hoek met Van Welderenstraat. Op deze plek is in 2005 politiek activist Louis Sévèke vermoord. We vertellen erover bij het woonwerkpand Grote Broek [venster 13]. Hier tegenover, aan Van Welderenstraat 77 zat tot 2008 café De Verjaardag van Will Janssen. Will speelde een belangrijke rol bij het ontstaan van Roze Woensdag. Op nummer 65, nu bar de Regenboog, zat van 1974 tot 2000 het bekendste homocafé van Nijmegen: 't Bakkertje.
Sluit dit venster en ga naar venster 10.

1980 Le Boulanger Van Welderenstraat 65. In de etalage de pop met bakkerskostuum.   Hans Dircks

Van Welderenstraat 65   In april 1973 begint Frans Kouwenberg [bijnaam 'de Bakker'] zijn eerste café ‘t Bakkertje, niet hier maar in de Eerste Walstraat 6. November 1974 verhuist Frans naar Van Welderenstraat 65 en noemt zijn nieuwe kroeg Discobar Le Boulanger, want de naam van 't Bakkertje is nog bezet. Een in bakkerskostuum gestoken etalagepop diende als herkenningspunt voor bezoek. Je moest in die tijd nog aanbellen en dan deed een portier het luikje open.

Dit pand heeft In de Nijmeegse Regenbooggeschiedenis altijd een rol gespeeld. Maar van pakweg 2000 tot 2014 is de lijst van wisselende eigenaren en naamsveranderingen niet te overzien. In 2014 nemen Thom Brouwer en Tom Huntink Van Welderenstraat 65 over en runnen tot 2019 de succesvolle gaybar ThomTom. De eigenaren nemen volop deel aan de Regenboogbeweging. In ThomTom gaat in 2015 dragshow Haus of ThomTom van start. Sinds 2020 zit hier bar de Regenboog.

  Van Welderenstraat 65
  Haus of ThomTom - Meggie The Megster

- Vanaf bar de Regenboog kun je kiezen voor een 'extra slinger' naar Politiek Cultureel Centrum O42 aan de Oranjesingel. Daarvoor moet je terug in de Van Welderenstraat en sla je linksaf de Arkesteestraat in. Op de Oranjesingel weer links en stoppen bij nummer 42.
- Vanaf bar de Regenboog kun je ook verder naar Van Welderenstraat 34 hier was [vrouwenboek]handel De Feeks gevestigd. Zie venster 12.
Sluit dit venster en ga naar venster 11 of 12.

april 1981  Bord boven zij-ingang van O42. COC Nijmegen is zojuist ingetrokken. Hans Dircks

Oranjesingel 42   Hier zat vroeger de mensa van de universiteit en later de Unie van Studenten Nijmegen. De USN exploiteerde er onder andere een nachtkroeg, waar Nijmeegse varianten van de revolutie bedacht werden. In 1976 besloot de USN tot oprichting van een Politiek Kultureel Centrum. COC Nijmegen vestigde zich in O42 vanaf 1977 met een wekelijkse soos en vanaf april 1981 met een eigen kantoor. In de kelder, waar ook de redactie van PINK COC ledenblad vergaderde. COC Nijmegen nam toen de eerste tijdelijke kracht in dienst en werd voor het eerst permanent bereikbaar.
Politiek Cultureel Centrum O42 had goede banden met cinefiel Nijmegen: het Filmhuis was er gevestigd. En schreef geschiedenis toen de Rooie Flikkers er in 1978 Gluren in het Donker organiseerden: het eerste Internationale Flikkerfilmfestival. Filmhuis hielp het festival om historische films aan de vergetelheid te ontrukken en moderne homofilms voor het eerst in Nederland te vertonen.

  Politiek Cultureel Centrum O42

We verlaten deze plek niet zonder Mariet Verberkt te noemen. Zij stond eind jaren 80 aan het hoofd van het Stedelijk Steunpunt Educatief Vrouwenwerk op Oranjesingel 38. Mariet was als gemeente-ambtenaar openlijk lesbisch, in die tijd niet vanzelfsprekend. Lees later maar eens over Mariet Verberkt.
Nu gaan we verder tot van Schevichavenstraat en slaan linksaf. Op de hoek met Van Welderenstraat zie je op nummer 34 het pand waar [vrouwen]boekhandel De Feeks van 1984 tot 2021 was gevestigd [venster 12]. We slaan rechts de Van Broeckhuysenstraat in en stoppen bij nummer 46, woonwerkpand Grote Broek [venster 13].
Sluit dit venster en ga naar venster 12 of 13.

25 juni 2005  Roze Zaterdag in Nijmegen. Boekhandel De Feeks Van Welderenstraat 34. An Stalpers

Van Welderenstraat 34  Vrouwenboekhandel De Feeks besluit in 1984 te vertrekken uit Ridderstraat 11 en verhuist in mei naar een pand aan de Van Welderenstraat 34, hartje Nijmegen. Wat betreft culturele - en literaire activiteiten gingen De Feeksvrouwen eerst op oude voet door. In 1991 wordt besloten om van de boekhandel een rendabel bedrijf te maken. Voor realisatie van de plannen is het wel nodig de collectie te verbreden. In 1992 verdwijnt 'vrouwenboekhandel' van de voordeur. De nieuwe naam ❖ vrouwen ❖ homo ❖ niet-westerse boekhandel verschijnt bovenaan het pui.
In 2007 wordt boekhandel De Feeks verkocht aan een mannenstel. Jorg Tanis en Henri Jacobs waren er eerst klant. Toen ze hoorden dat het te koop stond, waren ze er snel uit. "We hadden eigenlijk maar één reden: dit mag niet weg".

  De Feeks Van Welderenstraat

Loop de Van Welderenstraat uit. Rechts op nummer 9 was tot voor kort speelgoedwinkel 'de Regenboog' gevestigd, maar had niets met 'onze' Regenboog te maken. Vóór de speelgoedwinkel zat hier de NBBS [Nederlands Bureau voor Buitenlandse Studentenbetrekkingen] kortweg Studenten Reisbureau, waar werknemer Oot Kerkhoven eens vluchtende Pierson-actievoerders opving en verstopte voor de ME die hen achterna zat.
Loop rechtdoor naar de Van Broeckhuysenstraat en stop bij nummer 46 woonwerkpand Grote Broek.
Sluit dit venster en ga naar venster 13.

2020 Grote Broek Woonwerkpand  Hay Kranen

Van Broekhuysenstraat 46   Op 4 november 1984 staat dit pand net een maand leeg en wordt het gekraakt door een bonte groep radicale aksievoerders. In het eerste jaar heet het 'De Grote Karel' daarna De Grote Broek en groeit het pand uit tot boegbeeld van de Nijmeegse tegenbeweging. In 2002 wordt De Grote Broek grondig verbouwd en gelegaliseerd.

In De Grote Broek vinden politieke en culturele activiteiten plaats. Politiek café De Klinker is in het weekend dag- en eetcafé en hier staat ook de anarchistische bibliotheek de Zwarte Uil. In de kelder van De Grote Broek [ingang Tweede Walstraat 21] is De Onderbroek, waar voornamelijk concerten en feesten plaatsvinden. Boven zijn er diverse kantoorruimtes.
In de geschiedenis van De Grote Broek heeft Louis Sévèke een belangrijk aandeel gehad. Hij heeft de legalisering van het pand nog meegemaakt. Maar werd op 15 november 2005 vermoord op de hoek Eilbrechtstraat - Van Welderenstraat.

  Grote Broek De Klinker De Onderbroek

Ga verder richting Mariënburg, sla aan het eind van deze straat linksaf. Je bent nu op het Mariënburg.
Sluit dit venster en ga naar venster 14.

17 juli 2019  Roze Woensdag: grote drukte op het plein tegenover café Faber.   An Stalpers

Mariënburg   Deze plek staat in de zomer bekend als 'Faberplein' maar het heet hier Mariënburg. Net als 'Koningsplein' is 'Faberplein' geslaagde marketing. Tijdens Roze Woensdag is het altijd extreem druk op Mariënburg. Je kunt op alle plekken in de Nijmeegse binnenstad over Roze Woensdag vertellen, dat doen we nu hier. We beginnen in de tijd dat de Nijmeegse Vierdaagse en de Zomerfeesten geen 'feest voor iedereen' waren.

In de jaren 80 vorige eeuw werden de zomerfeesten ontsierd door dronken 'feestgangers'. Traditioneel waren de knokpartijen tussen Nijmeegse Molukkers en Nederlandse militairen. Minder folkloristisch was het [seksueel] geweld tegen een ieder die 'anders' was. De plekken waar deze mensen samen kwamen waren tijdens de Vierdaagse geregeld mikpunt van relzoekers. Vrouwencafé De Feeks zorgde altijd voor extra bewaking en heeft ook wel haar deuren moeten sluiten. Veel Regenboogmensen en feministische vrouwen besloten dan ook om in de derde week van juli Nijmegen te verlaten.

  Roze Woensdag

Dit is het einde van de Bar en Barricades route. Loop verder door en neem de tweede afslag links. Je bent dan terug op Mariënburgplein.
Sluit dit venster.