1967  Mariënburg met rechts het in aanbouw zijnde Politiebureau  bron: RAN

Mariënburg   Op dit plein stond je in de jaren 60 tussen de auto's en het establishment. De bewoners waren het Nijmeegs Politiebureau, de Sociale Dienst en het Gemeentearchief. Vanaf het plein keek je aan tegen het Stadhuis. Heel wat aksievoerders hebben in de jaren 70 en 80 onvrijwillig de binnenkant van het politiebureau gezien. Mariënburg is rond 2000 grondig verbouwd. Nu is het plein voor de Regenbooggemeenschap dé plek om zichtbaar jezelf te zijn. De huidige bewoners Lux, Openbare Bibliotheek Gelderland-Zuid, Regionaal Archief Nijmegen en Huis van de Nijmeegse Geschiedenis hebben daar aan bijgedragen.

  Mariënburgplein
  Geen homoseksuele naaste te zien.

Ga richting Klein Mariënburg en Hertogplein. In het pand van Humphrey's was tot 2010 Cinemariënburg gevestigd. Blijf staan bij de Hertogstraat. Hier kun je lezen / vertellen over The Corner. Dan linksaf slaan. Je kunt ook doorlopen naar de Gerard Noodtstraat. Op de hoek, nu 'Atelier', zat tot 1978 café de La Paix. Uitbater Dien Heilbron dreef er een besloten homocafé, waar nog veel ouderen over kunnen vertellen.
Sluit dit venster en ga naar venster 2.

Café De Corner / de la Paix op hoek Gerard Noodtstraat - Van der Brugghenstraat. Marijke Stapert-Eggen

Van der Brugghenstraat 14   Café De Corner wordt wel genoemd als een van de eerste besloten homocafé's van Nijmegen. Maar, in de Vlaamsegas zat Anneke van Rens met haar Melody Bar. En in de Bloemerstraat, waar nu café Van Deelen zit, was jaren 60 ook een besloten homobar: Milord. We weten niet wie de eerste waren.
Veel mannen kwamen via de 'baan' en door mond-op-mond-reclame [een andere mogelijkheid was er niet] achter het bestaan van De Corner. Deze mannen hadden een spannend, maar ook verdomd anoniem en soms ook eenzaam leven. En gevaarlijk, artikel 248bis was nog van kracht.

  Café de Corner - de La Paix

Ga de Gerard Noodtstraat in, blijf aan de rechterzijde. Stop bij de nieuwe appartementen naast de Synagoge, ongeveer halverwege. Hier stond een enorm schoolgebouw, voormalig Keizer Karel MULO / Stefanus MULO. In 1979 werd het gekraakt en was hier tot 1992 De Vrouwenschool gevestigd.
Sluit dit venster en ga naar venster 3.

1985  Vrouwenschool Gerard Noodtstraat. bron: RAN

Gerard Noodtstraat 17  Eind jaren 70 was Gerard Noodtstraat een verwaarloosde straat aan de rand van de Nijmeegse binnenstad. Met aan een zijde wat bedrijfjes in betonnen vijftiger jaren flats en aan de andere zijde een leegstaand schoolgebouw. Naast de voormalige school zat werklozencentrum Unitas en daarnaast het Natuurmuseum.
De voormalig Keizer Karel MULO / Stefanus MULO werd in 1979 gekraakt door een groep vrouwen en heette daarna De Vrouwenschool Gerard Noodtstraat. Het enorm grote woon/werkgebouw werd uitvalsbasis voor menig radicale vrouwenaksie in stad en land.

  De Vrouwenschool Gerard Noodtstraat

. Ga verder de Gerard Noodtstraat uit. Rechts staat het Verzetsmonument op Traianusplein, je komt daar door recht over te steken en via de stoep rechtsaf. Let op: Steek niet de drukke weg over, maar BLIJF STAAN OP HET GRASVELDJE!
. Vanuit de Gerard Noodtstraat kun je ook linksaf gaan en stoppen bij St. Jorisstraat 30-32. Hier was al in 1971 [homo]café Trajanus gevestigd. We weten er weinig over, maar op deze plek kun je ook het verhaal vertellen / lezen over de kranslegging door de Nijmeegse Regenbooggemeenschap.
Sluit dit venster en ga naar venster 4.

4 mei 1995   Dodenherdenking op het Traianusplein Hans Dircks

Traianusplein   Als je staat op het grasveldje tegenover het Verzetsmonument Traianusplein, STEEK DE DRUKKE WEG NIET OVER!   Begin mei is er steevast discussie over de landelijke Dodenherdenking in Amsterdam. Welke slachtoffers worden er op 4 mei genoemd, in welke volgorde en wie mag er bloemen leggen? In Regenboogstad Nijmegen is dat niet anders.
Het verhaal van de kranslegging door de Regenbooggemeenschap gaat over het belang om ons de eigen geschiedenis niet uit handen te laten nemen. De meeste Regenboogmensen die de Tweede Wereldoorlog meemaakten zijn overleden. De mensen die erover hoorden via ouders of grootouders zijn inmiddels zo oud dat herinnering definitief over zal gaan in geschiedenis. Nu is dus het moment om het heft in eigen hand te nemen.

  Herdenken in gure tijden

Ga terug via de St. Jorisstraat richting Kelfkensbos / ga verder de St. Jorisstraat in richting Kelfkensbos. Op de hoek Kelfskensbos - Hertogstraat staat voor de Nijmeegse Regenbooggeschiedenis een belangrijk pand: voormalig hotel De Roemer, nu hotel Credible.
Sluit dit venster en ga naar venster 5.

1980 plusminus  Hotel de Roemer hoek Hertogstraat - Kelfkensbos. Regionaal Archief Nijmegen.

Hertogstraat 1  Kerngroep 552 was in Nijmegen de eerste belangenvereniging voor - toen heette dat zo - homoseksuele mannen en lesbische vrouwen. Kerngroep 552 [het postbusnummer] werd opgericht in 1970 en kwam bijeen in hotel restaurant De Roemer nu Credible. Men kwam er bijeen onder de schuilnaam 'de Personeelsvereniging' en later als 'Gespreksgroep Ds. Colijn’. Vanaf oktober beschikt Kerngroep 552 over een sociëteitsruimte aan de Mr. Franckenstraat 76, daar wordt iedere donderdagavond een 'huiskamerbijeenkomst' gehouden.
Homoseksualiteit was in de jaren 50-60 weliswaar niet meer strafbaar, maar werd stevig onderdrukt. Het was tot ver in de jaren 60 voor een homoseksuele man of vrouw van levensbelang om niet uit de kast te komen. Of bij je echte naam bekend te zijn, soms zelfs in de homoscene. Bijeenkomsten en organisaties gebruikten een schuilnaam. Een voorbeeld is Cultuur- en OntspanningsCentrum, oftewel COC, opgericht in 1946.
Ook in Nijmegen werden homo’s geregistreerd, opgepakt en veroordeeld, ontslagen op hun werk, uit huis gezet, vanaf de kansel verketterd. Zo was begin jaren 70 een van de vaste bezoekers op de COC-soos Mr. Franckenstraat 76 een ingenieur die na een 'schandaal' zijn baan was kwijtgeraakt en alleen nog werk kon krijgen bij de plantsoenendienst. Reijer de Barbanson voorzitter COC-Nijmegen 1978 - 1979 werkte op de meubelafdeling van V&D en werd ontslagen vanwege zijn homoseksualiteit.

  Geen homoseksuele naaste te zien
  Kerngroep 552

Ga met de bocht mee richting de Waal. Sla voor De Lindenberg linksaf en stop daar. Rechts van De Lindenberg zijn de Veerpoorttrappen naar de Waalkade. Die trappen waren in 2015 korte tijd Regenboogtrappen. Daarna werd er gerenoveerd en was de pret voorbij. Op de Waalkade, onderaan de Veertrappen, staat nu een Regenboogmonument in de planning. Daar wordt al hard aan gewerkt, plaatsing zal rond 2025 zijn.

Over de Lindenberg valt - vanuit het perspectief van de Nijmeegse vrouwenbeweging - een prachtig verhaal te vertellen. Omdat dit steeds weer opduikt en we er mooie foto's plus een filmpje van hebben, maakten we een aparte pagina over het 'maandverband-oproer' gericht tegen toenmalig minister van Justitie van Agt.

  doekjes voor het bloeden [link werkt nog niet]

Ga verder de Ridderstraat in en stop bij nummer 11. Hier was van 1977 tot 2011 de Nijmeegse Vereniging ter Bevordering van Vrouwencultuur gevestigd.
Sluit dit venster en ga naar venster 6.

Ridderstraat 11   Als je in Nijmegen begint over De Feeks, krijg je van 'oudgedienden' vaker te horen: "weet je wel dat de oprichtingsvergaderingen bij mij thuis waren?" Iedereen die dit zegt spreekt de waarheid. Maar tevens moet vermeld worden dat het idee om een vrouwenboekhandel annex -café te starten ontstond tijdens de vrouwenavonden in Café de la Paix. De [lesbische] vrouwen die deze avonden bezochten wilden in plaats van één avond in de week een permanente plek om samen te komen. Een aantal van hen had ook grote behoefte aan een boekwinkel waar vrouwenliteratuur makkelijk toegankelijk was. Het idee ging als een lopend vuurtje en in aanloop naar de daadwerkelijke oprichting vonden er bij meerdere vrouwen thuis vergaderingen plaats.
De Nijmeegse Vereniging ter Bevordering van Vrouwencultuur De Feeks werd opgericht in 1977 en beheerde een vrouwenboekhandel aan de Eiermarkt / Ridderstraat 11, een vrouwenkafee aan Anthoniusplaats 19 en vrouwendocumentatiecentrum in de kelder van de Ridderstraat.

  De Feeks Ridderstraat - Anthoniusplaats

Op Anthoniusplaats 15, tegenover het Roze Huis, vind je café Marcus Antonius. Afhankelijk van de tijd zou je hier een versnapering kunnen nemen. Marcus Antonius is van Marcel Lamers [eerder CHAPS in Tweede Walstraat] en partner Paul Wooninck [eerder barman bij Villa Lila]. Ga verder in de Ridderstraat langs het Roze Huis en sla linksaf de Snijderstraat in. Daarna de eerste afslag links naar de Burchtstraat. Aan de overzijde van de Burchtstraat ligt het Nijmeegs stadhuis.
Sluit dit venster en ga naar venster 7.

1978  Stadhuis Burchtstraat eind jaren 70 bron: RAN

Stadhuis Burchtstraat   Na afschaffing van artikel 248bis komt in 1971 een eind aan discriminatie in de strafwet. Dat geldt niet voor de repressie. Discriminatie is aan de orde van de dag. In Nijmeegse openbare functies zou geen homo of lesbo te vinden zijn. Pas als homo’s zelf actief worden komt er schot in de zaak. Werkgroep Politiek COC Nijmegen stelt op eigen initiatief een Homonota samen. Met hetero-bondgenoten onder ambtenaren en politici komen zij tot een voorstel voor gemeentelijk homo- / lesbisch beleid. In maart 1983 neemt wethouder Annie Brouwer de eerste Homonota in ontvangst.
Het slappe politie-optreden in 1983 bij ‘t Bakkertje en het COC Zwartboek Zomerfeesten 1983 maakt de urgentie om tot beleid te komen alleen maar duidelijker. Wanneer COC het Zwartboek aanbiedt reageert wethouder Annie Brouwer: "Ik wil de zaak uit de sfeer van de Zomerfeesten halen en deze affaire bezien in het kader van de gehele minderhedenproblematiek". Verstandige woorden. Die in die tijd door sommigen niet welwillend werden ontvangen.
Van 1987 - 1989 is Ien Dales burgemeester van Nijmegen. Met Annie Brouwer als betrokken wethouder Welzijn is het een perfect moment om gemeentelijk homo- / lesbisch beleid van de grond te tillen. Landelijk gezien is Nijmegen de eerste gemeente die dit doet.

  Van repressie naar tolerantie en Regenboogbeleid

Sla rechtsaf richting Grote Markt. Dan rechtsaf de Grotestraat in. Op nummer 7 was tot 2017 het - ook onder Nijmeegse politici - populaire café Mets gevestigd.
Sluit dit venster en ga naar venster 10.

augustus 1987  Opening café Mets, Hans Timmermans [† 2018] en Marij Derks voor het pand in de Grotestraat.   Leonie Gerritsen

Grotestraat 7   Marij Derks hoort tot een generatie lesbische horecavrouwen die geen schuilnaam nodig heeft, maar staat nog steeds bekend als Marij van de Mets. Die naam dankt ze aan café Mets, dat direct na opening in augustus 1987 een groot succes bleek bij lesbische vrouwen en ..... Nijmeegse politici die uit vergadering kwamen op het stadhuis. Het zou ons niet verbazen als ooit zou blijken dat politici van die generatie in café Mets door homo’s en lesbo’s enig benul van Regenboogbeleid is bijgebracht. Mets zou ook de veilige haven worden waar je je eerste liefde tegenkwam of uithuilde als ‘t voorbij was. En café Mets was steeds mede-initiator van de Roze Meimaand en andere roze feesten.

Platenmakerstraat 3   direct om de hoek van Mets opent ex-homostudies docent John Duivesteijn café-dancing de Mythe in november 1991 en maakt meteen duidelijk homopubliek als doelgroep te hebben. Maar, anders dan in die dagen gewoon, zijn de gordijnen niet dicht, staat er geen portier voor de deur en mag iedereen binnen.

  café Mets
  café-dancing De Mythe

Ga terug naar de Burchtstraat - Grote Markt en rechtsaf langs de terrassen. Stop op de Grote Markt bij het beeldje van Mariken van Nieumeghen dat voor de Waag staat. Je kunt hier het verhaal over de Stevenskerk en Stevenstoren [9] lezen. Je kunt ook de Stikke Hezelstraat ingaan en de Moenentrappen beklimmen naar de Stevenskerk.
Sluit dit venster en ga naar venster 8.

1975   Sint Stevenskerk en Stevenstoren  Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

Sint Stevenskerkhof 62   Over de Stevenskerk zijn verhalen uit veel invalshoeken te vertellen. Heel lang was dit gebouw het centrum van de macht in Nijmegen: de christelijke politiek en de universiteit. Lhbti+ers kwamen hier liever niet. Hoewel, onder de politici en professoren zaten natuurlijk ook homo's [diep in de kast]. Misschien wel trans personen, zoals van andere universiteiten bekend is ['radicaal-perverse' activist en wiskundige dr. Betty Paërl].
Het bastion van conservatisme dat de Stevenskerk vroeger was, wordt nu stapje voor stapje geslecht. Een zevenmijlsstap was in 2020 de erotische fototentoonstelling met transgender en non-binaire modellen: Adult Alternative. Georganiseerd door PridePhoto Nijmegen. Sven Ratzke deed de opening. “Een wereldprimeur” kopte de Gelderlander. Er kwamen meer dan 15.000 bezoekers.
De Stevenstoren is eigendom van de gemeente Nijmegen, want is deel van de verdedigingswerken van de stad. In 2013 wordt tijdens Roze Woensdag voor het eerst een Regenboogvlag van de Stevenstoren gehangen! Sindsdien hangt de Regenboogvlag van de Stevenstoren op Roze Woensdag en Coming Out-dag. 

  Stevenskerk en Stevenstoren

Als je bij de Stevenskerk staat, ga dan richting de Grote markt. Vanaf de Grote Markt via Augustijnenstraat naar het busstation bij Plein 44. Loop door tot de tweede hoek met Plein 44. Hier kun je lezen / vertellen over collectief café De Plak. Je kunt er ook even naar toe lopen.
Sluit dit venster en ga naar venster 9.

1981: Café De Plak en Bloemerstraat  Hans Dircks

Bloemerstraat 90   Café De Plak werd opgericht in 1976. Veel publiek en medewerkers behoorden tot de Regenboog, maar het café stond vooral bekend als 'echt links'. In 1982 kocht een aantal medewerkers de oprichters uit, De Plak was vanaf dat moment een collectief café.
De Plak heeft een lange geschiedenis van sociale betrokkenheid. In de begintijd kwamen hier zelfs radicaal-feministische vrouwengroepen. Tot het onvermijdelijk moment dat het café uit de gratie viel.
In 1981 is De Plak onbedoeld het centrum van de Pierson-acties. De ME gaat met tanks voor de deur en langs het café in de aanval tegen buurtbewoners en krakers. De Plak kreeg het bevel om te sluiten maar negeerde dit en maakte soep voor de aksievoerders, bood de ruimte aan mede-aksievoerende artsen om wonden te verzorgen.
De Plak werd in de jaren 80 en 90 door de Regenbooggemeenschap vooral bezocht vanwege flikkerfeesten [Zondagskinderen], pottenbijeenkomsten [Pottengrot] en homojongeren soos Holé voorloper van Pinkeltje / DITO!

  Collectief café De Plak

Ga terug op de Bloemerstraat richting busstation / of: sla af naar Plein 44. Stop bij het Oorlogsmonument.
Sluit dit venster en ga naar venster 11.

Het oorlogsmonument op Plein 1944. Rob Essers

Plein 44   Het monument op Plein 1944 is een bronzen beeld van een soldaat die neerknielt bij een gewonde kameraad. De tekst op de plaquette luidt: ‘TER NAGEDACHTENIS AAN DE NIJMEEGSE MILITAIREN DIE VIELEN VOOR DE VRIJHEID TIJDENS DE TWEEDE WERELDOORLOG 1940-1945.
In 2019 wordt het vernieuwde oorlogsmoment onthuld. Er zijn namen van Nijmeegse oorlogsslachtoffers op de plaquette toegevoegd. Kleinzoon Pascal ziet de naam van zijn opa Jacobus van der Maas staan.

  Ko van der Maas

. Ga vanaf Plein 44 richting Molenstraat, steek rechtdoor naar de Ziekerstraat. Dan eerste afslag links de Koningstraat in. Loop langs het terras en stop bij nummer 21 aan de rechterzijde.
. Je kunt ook een extra slinger nemen: verder de Ziekerstraat in en de tweede afslag links bij de Van Broeckhuysenstraat. Stop bij nummer 46, De Grote Broek, venster 13.
Sluit dit venster en ga naar venster 12.

31 mei 1997 optreden Mathilde Santing op Koningsplein. Hans Dircks

Koningsstraat 21   Als je denkt hier op een plein te staan, heb je het mis. Dit is de Koningsstraat met een heel brede stoep. Volgens sommigen is het concept 'Koningsplein' een slimme marketingtruc uit de koker van horeca-ondernemer Ton Lenting, de eigenaar van café de Stoof tot 1995. De Nijmeegse Potten- en Flikkersdag [NPFD] streek hier neer in 1990 en bleef tot na 2002, toen de naam van het feest veranderde in Roze Meifeest.
Al in 1978 organiseerde de NJWH voor het eerst een Potten, Biseksuelen en Flikkerdag en hield de manifestatie op het Keizer Karelplein, om aan te geven dat zij "zich door veel mensen op een eiland gezet voelden". In 1979 wordt het publiek op de Ganzenheuvel 'Koekjes van eigen deeg' geserveerd, heterodeeg wel te verstaan: "droog hè?"

  Koningsplein - Nijmeegse Potten- en Flikkersdag

Ga verder langs de terrassen op de Koningsstraat. Je ziet de Mariënkapel al liggen. Via de lift of de trappen naar het Mariënburgplein en een lekker drankje nemen op het terras of binnen bij LUX. Dit is het einde van de Bar en Barricades route zonder de extra slinger.
Sluit dit venster en ga naar venster 13.

Grote Broek in 2020  Hay Kranen

Van Broeckhuysenstraat 46   Op 4 november 1984 staat dit pand net een maand leeg en wordt het gekraakt door een bonte groep radicale aksievoerders. In het eerste jaar heet het 'De Grote Karel' daarna De Grote Broek en groeit het pand uit tot boegbeeld van de Nijmeegse tegenbeweging. In 2002 wordt De Grote Broek grondig verbouwd en gelegaliseerd.

In De Grote Broek vinden politieke en culturele activiteiten plaats. Politiek café De Klinker is in het weekend dag- en eetcafé en hier staat ook de anarchistische bibliotheek de Zwarte Uil. In de kelder van De Grote Broek [ingang Tweede Walstraat 21] is De Onderbroek, waar voornamelijk concerten en feesten plaatsvinden. Boven zijn er diverse kantoorruimtes.

  Grote Broek De Klinker De Onderbroek

Je loopt de extra slinger. Ga aan het eind van de Van Broeckhuysenstraat links, richting Mariënburg.
Sluit dit venster en ga naar venster 14.

17 juli 2019 Roze Woensdag grote drukte op het plein tegenover café Faber.   An Stalpers

Mariënburg   Deze plek staat in de zomer bekend als 'Faberplein' maar het heet hier Mariënburg. Net als 'Koningsplein' is 'Faberplein' geslaagde marketing. Tijdens Roze Woensdag is het altijd extreem druk op Mariënburg.
Je kunt op alle plekken in de Nijmeegse binnenstad over Roze Woensdag vertellen, dat doen we nu hier. We beginnen in de tijd dat de Nijmeegse Vierdaagse en de Zomerfeesten geen 'feest voor iedereen' waren.
In de jaren 80 vorige eeuw werden de zomerfeesten ontsierd door dronken 'feestgangers'. Traditioneel waren de knokpartijen tussen Nijmeegse Molukkers en Nederlandse militairen. Minder folkloristisch was het [seksueel] geweld tegen een ieder die 'anders' was. De plekken waar deze mensen samen kwamen waren tijdens de Vierdaagse geregeld mikpunt van relzoekers. Vrouwenkafee De Feeks zorgde altijd voor extra bewaking en heeft ook wel haar deuren moeten sluiten. Veel Regenboogmensen en feministische vrouwen besloten dan ook om in de derde week van juli Nijmegen te verlaten.

  Roze Woensdag

Dit is het einde van de Bar en Barricades route. Loop verder richting Mariënburgsestraat neem de tweede afslag links. Je bent terug op Mariënburgplein. Neem een lekker drankje op het terras of binnen bij LUX.
Sluit dit venster.